Përkundër asaj që shtrembëron Jakimovski se “vendi do të ishte futur në NATO edhe me dhunë dhe pa ndryshuar emrin”, përcaktimi për integrimin euroatlantik i ndonjë vendi është vendim i pavarur i secilit prej tyre. Për çfarë flasin faktet dhe shifrat – 30 shtete janë anëtare të Aleancës së NATO-s dhe ka edhe vende nga bota evropiane që nuk janë pjesë e saj. Deri më tani, historikisht, nuk ka asnjë rast të njohur që një vend “me forcë të anëtarësohet në NATO” pa respektuar rekomandimet dhe kërkesat e Aleancës.

Shkruan: Меri Jordanovska

Në një intervistë në emisionin “Samo Vistina” më 5 korrik të këtij viti, Stevço Jakimovski, kryetar i Komunës së Karposhit, duke folur për propozimin francez, iu referua çështjeve të tjera, në të cilat vërehen shtrembërime. Jakimovski në profilin e tij në Facebook ka publikuar një pjesë të vogël të intervistës, ku ndër të tjera thotë se Maqedonia do të ishte anëtarësuar në NATO me dhunë dhe pa ndryshim të emrit, sepse sipas tij, “aksioni i tyre është më i madh se i yni“.

Spin: A ju bëhet e qartë tani pse Maqedonia duhej të anëtarësohej në NATO? Shikoni çfarë ndodhi në Ukrainë, arsyeja e anëtarësimit edhe sikur të mos donim të hynim me dhunë, do të na kishin futur, nuk do të kishim ndërruar emrin dhe asgjë. Në Evropë nuk duan të lënë hapësirë ​​boshe. Ata duan të na mbajnë nën kontroll, nëse ne e refuzojmë propozimin, ata kanë problem më të madh se ne. Ata kanë frikë se Lindja do të na shpërthejë këtu në Maqedoni. Ata kanë frikë nga ndikimet e tjera këtu, nuk duan të lënë asnjë pëllëmbë nga Evropa ku mund të depërtojnë këtu Rusia, Kina apo bota arabe etj, me investime në Maqedoni, dhe ky është problemi dhe frika e tyre. Dhe ne duhet të kuptojmë se siç kemi frikë ne, kanë edhe ata, por aksioni i tyre është më i madh se i yni, tha Jakimovski.

Kundërspin: Përcaktimi për integrim euroatlantik i çdo vendi është vendim i pavarur dhe sovran i secilit prej tyre, për çka flasin faktet dhe shifrat, se 30 vende janë anëtarë të Aleancës së NATO-s dhe ka edhe vende nga bota evropiane që nuk janë pjesë e saj. Deri më tani, historikisht, nuk ka asnjë rast të njohur që një vend “me forcë të anëtarësohet në NATO” pa respektuar rekomandimet dhe kërkesat e Aleancës.

Prandaj, ajo që thotë Jakimovski në asnjë rast nuk përputhet me realitetin, sepse ka rregullore të përcaktuara rreptësisht për hyrjen në Aleancën e NATO-s. Në veçanti, NATO ka atë që quhet Plani i Veprimit për Anëtarësim, i cili ndihmon vendet aspirante të përgatiten për anëtarësim dhe të përmbushin kërkesat kryesore duke ofruar këshilla praktike dhe ndihmë të synuar.

Përcaktimi për integrim euroatlantik të Republikës së Maqedonisë së Veriut nuk daton nga dje e as sot, por nga viti i largët 1993, kur Kuvendi miratoi Rezolutën, në të cilën përcaktohen prioritetet e jashtme politike të vendit, përkatësisht anëtarësimi në NATO dhe BE. Nëse, siç thotë Jakimovski, aksioni ynë do të ishte më i vogël dhe i tyre (nënkupton Aleancën e NATO-s dhe BE-në) më i madh, atëherë anëtarësimi ynë në NATO do të ndodhte shumë më shpejt. Por rruga e vendit drejt anëtarësimit në NATO ishte mjaft e vështirë, kryesisht për shkak të mosmarrëveshjes me Greqinë për emrin. Nëse rruga e vendit do të ishte kaq e hapur për t’u anëtarësuar në NATO, atëherë kontesti as që do të ekzistonte.

Por kontesti ishte real, rraskapitës dhe i zgjatur. Në deklaratën përfundimtare nga Samiti i NATO-s në Bukuresht në vitin 2008, Aleanca vendosi që vendi të marrë ftesë për anëtarësim pas zgjidhjes së kontestit të emrit me Greqinë. Brenda deklaratave të samiteve të NATO-s në vijim (Lisbonë 2010, Çikago 2012, Uells 2014 dhe Varshavë 2016), u përsërit formulimi nga Bukureshti se Aleanca do të bënte ftesë për anëtarësim në NATO menjëherë pas arritjes së një zgjidhjeje reciprokisht të pranueshme për emrin brenda OKB.

Në Samitin e NATO-s në Bruksel, në vitin 2018, në një takim në nivel të kryetarëve të shteteve dhe qeverive, është marrë vendim që të ftohet Republika e Maqedonisë së Veriut që të fillojë bisedimet për anëtarësim në Aleancë.

Vitin e ardhshëm, 2019, Maqedonia shprehu gatishmërinë dhe aftësinë e vendit për të pranuar dhe respektuar detyrimet dhe zotimet për anëtarësimin e vendit në NATO, të përfshira në Marrëveshjen e Uashingtonit dhe Studimin për zgjerimin e NATO-s nga viti 1995, si dhe dëshirën për të marrë ftesë për anëtarësim në NATO.

Më 6 shkurt 2019, në selinë e NATO-s në Bruksel, përfaqësuesit e 29 vendeve anëtare të NATO-s nënshkruan Protokollin aderues për anëtarësimin e Republikës së Maqedonisë së Veriut në Aleancë, pas së cilës filloi procedura për ratifikimin e Protokollit për anëtarësim nga të 29 vendet anëtare të Aleancës. Procedura për ratifikimin e Protokollit të aderimit u finalizua më 19 mars 2020, kur Ambasadori i Mbretërisë së Spanjës në Uashington D.C. dorëzoi instrumentin e ratifikimit të Traktatit të Uashingtonit, duke përfunduar kështu fazën e tretë dhe të fundit të procesit të anëtarësimit.

Kjo praktikisht do të thotë se procesi për anëtarësim në NATO ka zgjatur për 25 vjet për vendin, pas dëshirës dhe gatishmërisë së shprehur të Republikës së Maqedonisë së Veriut, dhe jo me dhunë. Lista e vendeve që nuk janë anëtare të Aleancës tregon gjithashtu se anëtarësimi në NATO nuk është i detyruar.

Serbia, e cila është fqinji ynë dhe është një vend shumë më i madh dhe strategjikisht më i fortë, nuk është anëtare e NATO-s dhe shpreh qartë qëndrimin e saj se nuk dëshiron të jetë. Asnjëherë nuk është raportuar se dikush po përpiqet ta detyrojë Serbinë të bëhet anëtare. Në kolumnën e tij për Balkan Insight, Oleg Çuprina, kandidat ukrainas për doktoraturë në Qendrën për Studime Evropiane dhe Euroaziatike në Departamentin e Sociologjisë në Universitetin e Maynooth, Irlandë, i referohet pikërisht kësaj pjese, se Serbia ka aspirata për anëtarësim në BE, por nuk dëshiron të jetë anëtare e NATO-s.

Sondazhet e fundit në Serbi, për shembull, tregojnë se një shumicë e fortë ka pikëpamje anti-perëndimore shumë të ngjashme me ato dominuese në vetë Rusinë; rreth 70 për qind e serbëve besojnë se NATO është kërcënim për sigurinë evropiane. Kjo është edhe përkundër faktit se Bashkimi Evropian, me shumicën e anëtarëve të tij gjithashtu pjesë e NATO-s, është deri tani partneri më i madh tregtar i Serbisë [62 për qind e të gjithë tregtisë], investitori [67 për qind e të gjitha investimeve të huaja] dhe donatori. Me rreth 300 milionë euro ndihmë të pakthyeshme, Serbia është ndër tre përfituesit kryesorë të transfertave të parave nga BE, shkruan në analizë Çuprina.

Austria gjithashtu nuk ka ndërmend të anëtarësohet në NATO dhe mban qëndrim neutral, dhe në sondazhet e kryera, 75 për qind e të anketuarve në Austri deklarohen neutral kur bëhet fjalë për NATO-n apo Rusinë. Duke shpallur synimin e tyre për t’u bashkuar me aleancën e mbrojtjes së NATO-s, Finlanda dhe Suedia kanë braktisur neutralitetin me dekada, ose më mirë me shekuj, por kancelari austriak Karl Neuhammer ka thënë se Austria nuk ka ndërmend të ndjekë shembullin e tyre.

Ai e përsëriti këtë në prill, pak para se të udhëtonte në Moskë për t’u takuar me presidentin rus Vladimir Putin për t’i dhënë fund pushtimit të Ukrainës fqinje, duke thënë: “Austria ishte neutrale, Austria është neutrale dhe Austria do të mbetet neutrale”.

Dhe këtu zhduket dilema nëse disa vende, për shembull, ky i yni, do të detyroheshin për anëtarësim në NATO, edhe pa ndryshuar emrin dhe se “ata kanë nevojë për ne, më shumë se ne për ata”. Përfitimet e anëtarësimit në Aleancën e NATO-s janë më se të qarta. Për shembull, hulumtimi “Përfitimet ekonomike dhe sfidat e anëtarësimit në NATO” synon të përcaktojë efektet ekonomike të anëtarësimit në NATO. Për këtë qëllim, në vitin 2019 u përgatit një analizë krahasuese e Shqipërisë, Kroacisë, Malit të Zi, Bullgarisë, Rumanisë dhe Maqedonisë, për të përcaktuar implikimet buxhetore, efektin në BPV dhe investimet e huaja direkte (IHD), si dhe treguesit që lidhen me qeverisjen e mirë.

Sipas analizave të treguesve të Bankës Botërore dhe literaturës ekzistuese ekonomike, qeverisja e mirë është në rritje në vendet anëtare të anketuara dhe kjo ka një efekt pozitiv në ekonomi. Për sa i përket BPV-së, ka rritje mesatare prej 90% në periudhën pesëvjeçare pas anëtarësimit në NATO, krahasuar me periudhën pesëvjeçare para anëtarësimit në NATO për vendet e analizuara, dhe rritje mesatare e IHD-ve deri në 292%. . Megjithatë, nuk mund të pretendohet se këto ndryshime pozitive janë pasojë e drejtpërdrejtë e anëtarësimit në NATO, sepse në të njëjtën kohë vendet po kalojnë procese integruese në Bashkimin Evropian dhe procese të tjera të forcuara të reformave strukturore. Megjithatë, ekzistimi i një korrelacioni ndërmjet këtyre ndryshimeve pozitive dhe anëtarësimit në NATO është inkurajues për një vend anëtar potencial si Maqedonia, thuhet në analizë.

Prandaj, çështja nuk është se kujt i duhet më shumë, siç përpiqet të shtrembërojë Jakimovski, por të vendosen në peshore përfitimet dhe humbjet nëse vendi nuk do të bëhej anëtar i NATO-s.

Është fakt që fuqitë e mëdha duan të kenë sa më shumë shtete në krah, por është gjithashtu fakt që çdo shtet anëtar përfiton nga kjo, përndryshe anëtarësimi do të ishte mjegullnajë e pastër. Por është e pavërtetë ajo që thotë Jakimovski, se një shtet mund të detyrohet të mbajë anë me forcë, duke qenë se kemi shembuj të panumërt të shteteve shumë më të fuqishme se Maqedonia e Veriut, të cilat mbeten neutrale.

Të gjitha komentet dhe vërejtjet në lidhje me këtë dhe artikujt e tjerë të Vërtetmatës-it, kërkesat për korrigjime dhe sqarime, si dhe sugjerimet për verifikimin e deklaratave të politikanëve dhe premtimeve të partive politike, mund t’i dorëzoni përmes këtij formulari