Për rastin “Dhurata” ende pritet ndihma juridike ndërkombëtare nga Federata Ruse, nga ku duhet të dorëzohet materiali dëshmues për ndërtimin e gazsjellësit rus. Rusia asnjëherë nuk i është përgjigjur kërkesave të Prokurorisë Publike, kështu që ky rast i hapur nga ish-PSP-ja ka katër vite që ka mbetur në rrugë pa dalje. Ish-ministrat Zoran Stavreski dhe Mile Janakieski dhe ish-drejtori i MER SHA Shkup dyshohen për rastin “me vlerë” prej 33 milionë eurove.
Shkruan: Меri Jordanovska
Lënda me emrin e koduar “Dhurata”, për të cilën ka të dhëna serioze se buxheti i Maqedonisë është dëmtuar për 33 milionë euro dhe në kurriz të saj është “nderuar” Rusia, me siguri do të përfundojë në qorrsokak. Federata Ruse, siç informojnë nga Prokuroria Publike, nuk bashkëpunon fare me organet hetuese maqedonase, kështu që rasti mbetet nën hetim. A do të mund të ngrihet aktakuzë kundër ish-ministrit të Transportit Mile Janakieski, ish-ministrit të Financave Zoran Stavreski dhe ish-drejtorit të “Resurseve Energjetike të Maqedonisë” Krste Miladinov, pa bashkëpunimin e palës ruse, mbetet e hapur.
Hetimet për këtë çështje janë hapur në vitin 2018 nga Prokuroria Speciale Publike (PSP). Stavreski, Janakieski dhe Miladinov dyshohen se kanë marrë përfitim pasuror prej gati 33 milionë eurosh për një kompani ruse nga Moska, pas përfundimit të marrëveshjes për ndërtimin e gazsjellësit, i cili do të rregullonte borxhin rus nga ish-BRSS ndaj ish-RSFJ-së në pjesën e detyrimeve ndaj Maqedonisë së Veriut. Në këtë rast bëhet fjalë për një nga shumat më të larta për të cilën PSP ka konstatuar se është dëmtuar buxheti, deri në 33 milionë euro. Kur PSP pushoi së funksionuari, rasti përfundoi në Prokurorinë Publike, e cila udhëhiqet nga Gavril Bubevski, kryetar aktual i Prokurorisë Publike të Shkupit dhe ish-prokuror në PSP. Kjo në fakt do të thotë se rasti ka qenë në hetim për saktësisht katër vite, prej të cilave tre vjet qëndron në Prokurorinë Publike.
Në rastin “Dhurata” është kërkuar ndihma juridike ndërkombëtare nga Federata Ruse, nga ku duhet të dorëzohet materiali dëshmues i kërkuar. Për shkak të situatës atje, prokuroria është ende në pritje të veprimit për kërkesën e paraqitur, thonë nga Prokuroria për Vërtetmatësin.
Megjithatë, pushtimi ushtarak i Rusisë në Ukrainë filloi në shkurt të këtij viti dhe dorëzimi i dokumenteve nga autoritetet hetuese ruse është shumë më i gjatë se kaq. Ose, më saktë, tre vjet e gjysmë më gjatë.
Nuk ka asnjë afat ligjor deri në të cilin duhet të përfundojë hetimi, ndërsa edhe krimet për të cilat akuzohen personat nuk do të vjetrohen në të ardhmen e afërt, megjithatë, në këtë rast ka dy pengesa – mosbashkëpunimi i Rusisë dhe fakti që në këtë rast të ashtuquajturat “bomba” nuk mund të përdoren si prova, duke qenë se për hetimet e hapura pas 2017, “bombat” vlejnë vetëm si pista dhe nuk mund te përdoren si prova në gjykatë. Nëse gjithë kësaj i shtohet fakti se Prokuroria Publike nuk ka ndërmarrë shumë veprime për këtë rast (në pyetje deri më tani është thirrur vetëm Miladinov, ndërsa në një rast në Policinë Financiare është parë edhe Stavrevski por nuk dihet nëse është ftuar për këtë rast), mund të theksohet se kjo çështje do të mbyllet në sirtarët e Prokurorisë për një kohë të gjatë.
Për të, sipas informacioneve tona nga Prokuroria Publike, ekziston vetëm një audio-incizim ndërmjet Stavreskit dhe Janakieskit, ku pajtohen për detajet e kontratës, por edhe kjo nuk mund të përdoret si provë, por vetëm si tregues për kryerjen e veprës penale.
Rusia mori dhuratë të shtrenjtë nga Maqedonia
Sipas njoftimit të PSP-së nga hetimet, Stavreski dhe Janakieski ishin përfaqësues të autorizuar për zbatimin e marrëveshjes ndërqeveritare, të lidhur më 19 qershor 2010 në Shën Petersburg në mes të dy qeverive, asaj ruse dhe asaj maqedonase. Marrëveshja rregullonte borxhin rus në vlerën 60.560.242 dollarë amerikanë, i cili do të mbyllej përmes dërgimit të mallrave, shërbimeve dhe kryerjes së punëve. Në negociata, Stavreski dhe Janakieski u dakorduan që kjo shumë të mbulohet nga ndërtimi i gazsjellësit kryesor, seksioni “Kleçovce – Bllok Stacioni 5″ në vlerë të përgjithshme prej 75.700.303 dollarë amerikanë ose 55.647.292 euro, ku Rusia të marrë pjesë me 80 për qind dhe Maqedonia me 20 për qind.
Paraprakisht, me urdhër të Ministrisë së Transportit dhe Lidhjeve, është përgatitur Studimi i Fizibilitetit për ndërtimin e seksionit të gazsjellësit Kleçovcë – Shtip, i cili ishte më i gjatë për gati 36 kilometra në krahasim me kontratën e përmendur më parë për pjesën “Kleçovcë – Bllok stacioni 5”.
Sipas studimit, kostoja e ndërtimit të seksionit do të ishte nga 30 deri në 35 milionë euro, kështu që të dyshuarit Stavreski dhe Janakieski ishin të vetëdijshëm se çmimi real ishte shumë më i ulët se ai i rënë dakord me palën ruse. Megjithatë, përkundër kësaj, Stavreski dhe Janakieski e mbyllën të gjithë borxhin rus duke ofruar shërbimin – ndërtimin e gazsjellësit, të cilin e kryen kompania e Moskës OAD Strojtransgas. Kështu, në seancë të mbyllur të qeverisë, me praninë e ministrave të dyshuar, qeveria mori vendim që të pranojë ofertën e kompanisë ruse dhe të nënshkruajë kontratën përfundimtare. Më pas, Kuvendi i RMV-së pranoi propozimin e qeverisë dhe në procedurë të shkurtuar miratoi ligjin për ndërtimin e gazsjellësit, ndërsa deputetëve u fshehën faktet nga Studimi i Fizibilitetit, sipas të cilave kostoja reale është shumë larg më e ulët, ose, vetëm 378.626 euro (për një kilometër gazsjellës).
Sipas PSP-së, i dyshuari Krste Miladinov si drejtor i “Burimet Energjetike të Maqedonisë” e ka pranuar çmimin joreal të lartë të shërbimit nga Marrëveshja, edhe pse ka qenë i njohur me studimin e fizibilitetit, pra çmimin real të ndërtimit të gazsjellësit, kështu që më 9 korrik 2014 në Shkup ka lidhur kontratë me kompaninë ruse, e cila, sipas PSP-së, i ka siguruar përfitim pasuror të kundërligjshëm prej 32.664.672 euro, gjegjësisht është dëmtuar buxheti i Maqedonisë së V.
Me një fjali, Maqedonia në fakt e ka paguar gazsjellësin me mjetet e veta, sepse ka marrë pjesë me 20 për qind në kontratë, që është afërsisht e gjithë shuma (reale) e kostos, ndërsa borxhi i Rusisë ndaj Maqedonisë, në fakt, mbeti “dhuratë” për Rusinë, thanë nga PSP në vitin 2018.
Marrëdhëniet diplomatike, sipas MPJ-së, mes Maqedonisë së V dhe Federatës Ruse u krijuan më 31 janar 1994. Në faqen e Ministrisë së Punëve të Jashtme të Maqedonisë, janë përmendur të gjitha fushat që Maqedonia dhe Rusia kanë lidhur marrëveshje që i nënshtrohen ratifikimit. Në marrëveshje nuk përmendet bashkëpunimi në lidhje me pjesën e hetimeve në rastet e krimeve të dyshuara.
Burime nga Prokuroria Publike dëshmojnë për Vërtetmatësin se deri më tani në disa raste autoritetet hetuese maqedonase kanë pasur nevojë për bashkëpunim me Federatën Ruse në lidhje me hetime të caktuara, por pothuajse asnjëherë nuk kanë marrë përgjigje pozitive.
Shumë pyetje, pak përgjigje
Në ueb faqen e Ministrisë së Financave ende gjendet fjalimi i ministrit të atëhershëm Stavreski nga shkurti i vitit 2012, kur ai mburrej se po shqyrtohet projekti i gazifikimit, po përcaktohen prioritetet e infrastrukturës rrugore dhe po ristrukturohet projekti koncesionar i Korridorit 8.
Sa i përket gazifikimit, Këshilli Ekonomik ka marrë vendim që Republika e Maqedonisë të zbatojë si prioritet rrugën nga Kleçovca përmes Shtipit deri në TEC Negotinë me mjetet e siguruara nga Borxhi Kliring, gjegjësisht mjetet që Rusia ia ka borxh Maqedonisë. Synimi është që me këmbën e parë që do të ndërtohet gazsjellësi, të mbulojmë rreth 96 kilometra gjatësi në një seksion strategjik të rëndësishëm për të sjellë gaz në zonën qendrore të Maqedonisë, për të sjellë energji që është ekologjikisht e pastër dhe në këtë mënyrë të krijohen kushte për transformimin e termocentralit të Negotinës nga mazuti, siç është aktualisht, në gaz, tha zëvendëskryeministri dhe ministër i Financave Stavreski atëherë pas seancës.
Ai atëherë përmendi se tashmë kishte një ofertë specifike nga një kompani ruse, e cila është përcaktuar nga Qeveria e Federatës Ruse si partnere e Maqedonisë në realizimin e këtij projekti, që do të thotë se faza e diskutimeve teknike tashmë ka përfunduar, për atë se ku do të kalojë itinerari dhe sa do të kushtojë.
Derisa Kuvendi po votohej për Ligjin për realizimin e projektit infrastrukturor për ndërtimin e gazsjellësit, pjesa “Kleçovcë – bllok stacioni 5”, disa pyetje ishin të paqarta për deputetët e LSDM-së.
Pse me paratë e mbylljes së borxhit të kliringut projekti do të realizohet vetëm deri në Shtip, ndërsa plani ishte që gazsjellësi të arrinte në Kavadar. Detyrimi i Maqedonisë është të marrë pjesë me 15 milionë dollarë. Nga do të paguhen dhe a është ky çmimi përfundimtar?, pyeti deputeti i atëhershëm Jani Makraduli, por nuk mori përgjigje konkrete.
Ndryshe, kompania që menaxhohej nga i dyshuari i tretë, Krte Milandov, Resurset Energjetike të Maqedonisë, u pasua menjëherë me polemika pas themelimit të saj në vitin 2010. Përkatësisht, nga viti 2011 deri në fund të vitit 2014, kjo shoqëri aksionare ka pasur një humbje të akumuluar që ka arritur gati 90 për qind të kapitalit të saj aksionar.
“Resurset Energjetike të Maqedonisë” ose më mirë e njohur si REM, një shoqëri aksionare shtetërore e regjistruar për “transport me gazsjellës” për tre vjet ka humbje të akumuluar prej 25,6 milionë denarë, që paraqet pothuajse 87 për qind të kapitalit aksionar të kompanisë, që është 29,44 milionë. denarë. Pavarësisht se REM nuk ka pasur të ardhura nga shitjet në tre vite punë, ajo shpërndan rregullisht paga dhe në periudhën 2011-2014 numri i të punësuarve është rritur nga 7 në 11 persona! Ndoshta kjo shoqëri aksionare shtetërore është e vetmja shoqëri në vend që nuk ka pasur të ardhura që nga themelimi i saj, por është në rritje të vazhdueshme të numrit të punonjësve, siç tregojnë të dhënat e disponueshme të REM nga pasqyrat financiare të audituara të publikuara në ueb faqen e Bursës së Maqedonisë, shkruante Faktor në vitin 2015.
Më tej, u shkrua gjithashtu se ndonëse ishte paralajmëruar se kompania do të jetë partneri maqedonas i kompanisë ruse në gazsjellësin transnacional që duhet të kalojë nëpër Maqedoni, ajo ka aktivitet bazë të transportit të gazsjellësit, por nuk ka licencë për çdo aktivitet në lidhje me gazin që duhet të lëshohet nga Komisioni Rregullativ i Energjisë (KRRE), i vetmi organ i autorizuar për dhënien e lejeve energjetike.
Tashmë kompania është riemërtuar në Burimet Kombëtare të Energjisë, ndërsa në ueb faqen e tyre si një nga projektet e suksesshme renditet ndërtimi i gazsjellësit kryesor “Kleçovce – Blloku stacioni 5”, ku shkruan se sipas marrëveshjes së qeverisë maqedonase dhe asaj ruse, sipas përllogaritjeve që kanë të bëjnë me shkëmbimin e mallrave mes ish-BRSS dhe ish-RSFJ-së, ndërtimi i seksionit filloi në tremujorin e parë të vitit 2015 dhe përfundoi në qershor 2016.
Ky projekt mund të cilësohet si i suksesshëm, por, megjithatë, prezantimi më i qartë i kësaj do të ishte nëse do të bëhej një hetim i duhur dhe për këtë është i nevojshëm edhe bashkëpunimi me palën ruse, pasi është një nga shumat më të larta për për të cilin ish-Prokuroria Speciale Publike ka konstatuar se është dëmtuar buxheti – 33 milionë euro.
Se bëhet fjalë për një lëndë që ballafaqohet me “frena” serioze, tregon edhe fakti se në të njëjtën ditë kur u zbardh hetimi për rastin “Dhurata” nga PSP, u zbardhën edhe disa hetime të tjera. Të gjithë, me përjashtim të lëndës “Propaganda”, e cila është ende në hetim, sipas të dhënave të prokurorisë, kanë njëfarë epilogu.
Kështu, më 30 qershor 2021 është ngritur aktakuzë ndaj katër të akuzuarve në rastin “Dizajn”. Rasti është në procedurë gjyqësore për një të akuzuar, pasi tre të tjerët janë dënuar me dënime alternative – me kusht. Për rastin “Harmonia” (ku njëri prej të dyshuarve ishte Stevçe Jakimovski, kryetari aktual i Karposhit), ndërsa dyshoheshin gjithsej tre persona, në vitin 2020 është nxjerrë Urdhri për ndalimin e procedurës hetimore, për shkak se veprat që ngarkohen ndaj të dyshuarve nuk janë vepra penale që ndiqen sipas detyrës zyrtare. Me Vendim të Këshillit për vlerësimin e aktakuzës të datës 14.10.2022, është miratuar aktakuza për rastin e njohur në opinion me emrin “Pacienti”, e cila përfshin 14 persona të akuzuar për disa vepra penale (hetimi është ndërprerë vetëm për ministrin e atëhershëm të Shëndetësisë dhe atë aktual të Punëve të Jashtme, Bujar Osmani).
Vetëm lënda “Propaganda” me nëntë autorë të dyshuar të shumë krimeve është nën hetim, njësoj si lënda “Dhurata”. Prokuroria thotë se gjatë procedurës së deritanishme janë mbledhur materiale të shumta dëshmuese që janë objekt ekspertimi dhe pas marrjes dhe analizimit të konstatimeve të ekspertimit, prokurori publik do të vendos për rrjedhën e mëtutjeshme të procedurës.
Të gjitha komentet dhe vërejtjet në lidhje me këtë dhe artikujt e tjerë të Vërtetmatës-it, kërkesat për korrigjime dhe sqarime, si dhe sugjerimet për verifikimin e deklaratave të politikanëve dhe premtimeve të partive politike, mund t’i dorëzoni përmes këtij formulari
