Narrativat dezinformuese në dhjetor të vërejtura në hapësirën mediatike në vend, të cilat lidhen me ndikimet e huaja, janë ende të lidhura më së shumti me agresionin e Rusisë ndaj Ukrainës, ndërsa risi është teza se shkatërrimi energjetik i sistemit energjetik ukrainas është një domosdoshmëri në mënyrë që gjithçka të qetësohej më shpejt. Brenda vendit, përveç dezinformatave standarde të vaksinave, ne shohim narrativa që lidhen me kërcënimet anonime me bomba dhe retorikën anti-NATO, si dhe mesazhe kontraverze që “ne jemi në anën e gabuar”.

Ekipi i Vërtetmatësit

Ish-presidenti dhe kryeministri rus Dmitry Medvedev, i cili konkurron seriozisht për të zënë vendin e parë në numrin e narrativave propagandistike të dezinformatave, në fund të dhjetorit doli përsëri me një teori të vjetër në një paketë të re në të cilën “aleancat perëndimore do të pushojnë së shpejti së ekzistuari” dhe se këto shihen edhe në rastin kur armiku i tyre kryesor mbetet Rusia, por që çmimin në fund do ta paguajnë qytetarët europianë.

Tashmë ka mjaft mosmarrëveshje edhe përballë ‘armikut të përbashkët’, status ky që tradicionalisht i është caktuar Rusisë, ka shkruar Medvedev në një rubrikë për Ruska Gazeta, përcjell MKD.mk.

Në fund të njoftimit, Medvedev thotë se “mund vetëm ndjejë keqardhje për qytetarët e BE-së”:

Nuk mund ta ngrohësh shtëpinë me slogane solidariteti me Ukrainën, nuk mund ta mbushësh rezervuarin e veturës me to. Si zakonisht, vetëm SHBA-të janë në një avantazh relativ, ndërsa qytetarët e Evropës përballen me varfëri dhe pasiguri afatgjate.

Në kontekstin e energjisë dhe çmimeve të tyre, në fillim të dhjetorit vërejmë një tekst të publikuar në një media maqedonase online me titull të ndryshuar që krijon mundësi për një narrativ dezinformues. Bëhet fjalë për çmimin me të cilin shitet gazi amerikan në Evropë. Titulli i tekstit fillon: “Zemërimi rritet në BE:…”

Ky tekst duket të jetë një prerje lajmi nga një artikull i Politico i publikuar më 24.11.2022 me titull: “Evropa akuzon SHBA-në për përfitime lufte”. Në mediat maqedonase online, lajmi për këtë analizë shfaqet dhjetë ditë më vonë me një titull edhe më intensiv, i cili mund të konsiderohet si një bazë për një narrativë dezinformuese se BE dhe SHBA vetëm se nuk i kanë ndërprerë marrëdhëniet për shkak të fitimeve amerikane nga eksporti i tyre i gazit të lëngshëm. Lajme të tilla janë përhapur nga Moska në muajt e fundit (Shih analizën e “Vërtetmatësit” nga tetori, se BE është viktima më e madhe e luftës në Ukrainë).

Mesazhi i errët i RT-s për Krishtlindjet për evropianët

Plotësisht në atë kontekst propagandistik që për shkak të përfshirjes së Perëndimit në luftën në Ukrainë, evropianët do të paguajnë sërish çmimin më të lartë, para festimit të Krishtlindjeve më 24.12.2022, nga Moska është dërguar një videomesazh me të cilin shumica e qytetarët në Evropë “ju urua” Krishtlindja e ardhshme. Video-mesazhi u dërgua nga projekti i medias shtetërore ruse RT, duke krahasuar festimet e Krishtlindjes 2021 dhe 2022 dhe çfarë i pret evropianët për Krishtlindje në 2023. Skenaristët vendosën të shfaqin një atmosferë të qetë dhe idilike në vitin 2021, përmes ndërprerjeve dhe mungesës së energjisë në vitin 2022, por megjithatë familja qëndron e qetë dhe kapërcen problemet e energjisë, deri në një pamje krejtësisht apokaliptike se si do të duket festa në të njëjtën familje në vitin 2023 , ku sugjerohet një shtëpi e shkatërruar nga lufta dhe ku familja ka edhe një kafshë shtëpiake – një lloj brejtësi – për të mbijetuar për një vakt!

Videoja përfundon me një mesazh:

Gëzuar Krishtlindja anti-ruse! Nëse media juaj nuk ju tregon se ku po çon e gjithë kjo, është e gjitha e disponueshme në RT nëpërmjet VPN

Mesazhi me videon është transmetuar përmes rrjeteve sociale, ndërsa është transmetuar edhe në disa nga mediat maqedonase online.

Paqja varej nga njohja e aneksimit të territoreve të Ukrainës

Disa herë gjatë dhjetorit, një tjetër narrativë me potencialin dezinformues të Moskës në lidhje me paqen në Ukrainë u transmetua nga Moska në hapësirën informative maqedonase. Është një pretendim se paqja mund të hyjë menjëherë në fuqi vetëm nëse Ukraina dhe Perëndimi pranojnë se ka një realitet të ri, territore të aneksuara nga ky vend pas pushtimit të Rusisë më 24.02.2022.

Më 13.12.2022, zëdhënësi i Moskës Dmitriy Peskov, në përgjigje të kërkesës së presidentit ukrainas Volodymyr Zelensky për tërheqjen e trupave ruse si kusht për paqen, u përgjigj:

Ukraina duhet të marrë parasysh që Moska i ka shtuar territore të reja Federatës Ruse. Pala ukrainase duhet të marrë parasysh rrethanat e reja reale që ndodhën kohët e fundit – që Federata Ruse ka katër territore të reja të aneksuara. “Pa marrë parasysh këtë realitet të ri, asnjë përparim nuk është i mundur,” tha zëdhënësi i Kremlinit Peskov

E njejta narrativë u njoftua nga Peskov në fillim të dhjetorit pas bisedimeve mes kancelarit gjerman Olaf Scholz dhe presidentit rus Vladimir Putin, që nuk mund të konsiderohet tërheqja e trupave ruse si kusht për një zgjidhje paqësore . Ky tregim dezinformues bazohet në modelin e parë dhe kryesor të dezinformimit të Rusisë, i cili pretendon se nuk e pushtoi Ukrainën në shkurt, se ishte një operacion special ushtarak që synonte mbrojtjen e popullsisë ruse në katër rajonet e anketuara tani, sepse ata ishin të kërcënuar regjimi pro-nazist në Ukrainë i cili duhet mposhtur që vendi të shpëtohet nga nazizmi.

Narrativa të tilla në të cilat të pushtuarit duhet të njohin territoret e pushtuara si realitet u konfirmuan në fund të dhjetorit nga kreu i diplomacisë ruse, Sergej Lavrov.

Propozimet tona për çmilitarizimin dhe denazifikimin e territoreve të kontrolluara nga regjimi, duke hequr kërcënimet ndaj sigurisë së Rusisë që vijnë prej andej, duke përfshirë territoret tona të reja, janë të njohura për armikun. Kuptimi është i thjeshtë. Plotësoni kushtet për të mirën tuaj. Përndryshe, ushtria ruse do të vendosë për ato çështje – thotë Lavrov.

Edhe presidenti i Bjellorusisë Aleksander Lukashenko lëshoi gjithashtu narrativë dezinformative dhe dezinformata në lidhje me paqen e mundshme në Ukrainë. Por specifikat janë të lidhura me një narrativë të vjetër ruse të botuar fillimisht si një editorial nga gazeta e Ushtrisë Kineze se ukrainasit “janë mish i grirë” për NATO-n.

Nëse duan të luftojnë deri në ukrainasin e fundit ose me polakun e fundit ose ndonjë mercenar tjetër, kjo është zgjedhja e tyre. Tani për tani, as shërbimet tona të inteligjencës dhe as unë nuk shohim një gatishmëri për t’u përfshirë në negociatat për t’i dhënë fund konfliktit, tha Lukashenko.

Dezinformata të ngjashme u publikuan nga Rusia në fillim të dhjetorit. Takimi i NATO-s në Bukuresht në fund të nëntorit u përdor për një narrativë të përtërirë dezinformuese nga Rusia se NATO ishte ajo që kishte një shans, për paqen në Ukrainë, por nuk e shfrytëzoi atë. Pasi zëdhënësja Maria Zakharova akuzoi fillimisht NATO-n, menjëherë më pas kreu i diplomacisë Sergej Lavrov deklartoi se:

Perëndimi ka një “shans real” për të shmangur konfliktin në Ukrainë, por “në vend të kësaj vendosi të refuzojë propozimet ruse për të ndaluar zgjerimin e NATO-s dhe për të rënë dakord për një status të veçantë sigurie për Kievin”.

Putin: Shkatërrimi i energjisë në Ukrainë – i nevojshëm për paqen!?

Gjatë gjithë dhjetorit, Rusia bombardoi intensivisht dhe goditi me raketa infrastrukturën kritike energjetike të Ukrainës, duke lënë 80 për qind të vendit në errësirë ​​dhe të ftohtë në periudha të caktuara. Narrativën dezinformuese të Rusisë për veprime të tilla jashtë rregullave të luftës, duke qenë se bëhet fjalë kryesisht për infrastrukturën civile, u sqarua personalisht nga Putin në bisedën e tij telefonike me kancelarin gjerman Olaf Scholz, si domosdoshmëri, nevojë edhe pashmangshmëri për të arritur një zgjidhje diplomatike. Më shumë rreth kësaj mund të lexoni këtu.

Kjo u pasua nga një tjetër narrativë dezinformuese delikate nga Moska, në stilin “e bëre edhe ti”, që NATO bëri të njëjtën gjë në Serbi në vitin 1999.

Nuk i takon Nulandit t’i mësojë botës – SHBA dhe NATO po shkatërronin rrjetet e energjisë, njoftoi Maria Zakharova në Telegram, duke kujtuar sulmet ndaj Serbisë në vitin 1999.

Ky është një gjysmë-informacion shumë delikat që përdoret për dezinformim – se taktika të tilla ushtarake janë legjitime. Përkatësisht, NATO në të vërtetë në fazën e mëvonshme të bombardimeve të Jugosllavisë, në maj të vitit 1999 sulmoi brenda një dite 5 transformatorë të mëdhenj që mundësojnë furnizimin me energji elektrike nga termocentralet për përdoruesit. Megjithatë, ndryshimi është se NATO atëherë nuk i shkatërroi plotësisht transformatorët, por i çaktivizoi përkohësisht. Sipas interpretimit të NATO-s, atëherë përdoreshin të ashtuquajturat “bomba të buta”, pra bomba speciale të mbushura me qymyr, të krijuara për të shkaktuar shkarkime elektrike. Por ndryshe nga situata e sotme me sulmet ruse ndaj objektivave energjetike ukrainase dhe reagimi në shoqërinë e tyre, debati në publikun perëndimor nuk mund të shmangej, kështu që New York Times në atë kohë publikoi menjëherë pikëpamjen se duke bombarduar infrastrukturën elektrike “NATO e kapërceu pragun”. Edhe pse deri në fund të qershorit aeroplanët e NATO-s kishin sulmuar 9 nga termocentralet kryesore serbe dhe një duzinë transformatorësh të tjerë, dhe përkundër faktit se në një ditë të 22 qershorit 1999, 70 për qind e Serbisë ishte në errësirë, industria e energjisë elektrike serbe nuk ishte aq e prekur sa kjo është ajo që po bën Rusia në Ukrainë.

Më shumë për këtë mund të lexoni në kapitullin e 6-të të librit të botuar në vitin 2001 „The Conflict Over Kosovo: Why Milosevic Decided to Settle When He Did (“Konflikti për Kosovën: Pse Millosheviçi vendosi për marrëveshje pikërisht në momentin kur e bëri këtë) nga Stefan T. Hosmer.

Narrativa e dezinformuar e nxjerrë nga Moska është se NATO po bënte të njëjtën gjë, por nuk sqaron se, ndryshe nga NATO, Rusia po shkatërron infrastrukturën energjetike në tërësi që nga tetori, që veçanërisht në nëntor dhe në të gjithë dhjetorin, sulmet janë intensifikuar dhe nuk kanë ndërmend të ndalen. Në fund të fundit, edhe pse NATO shkeli një pjesë të Protokollit të Konventës së Gjenevës nga viti 1949, në 11 javë të bombardimeve të objektivave në Jugosllavi, sipas njohjes dhe llogaritjeve nga Beogradi, aleanca ushtarake perëndimore shkatërroi plotësisht vetëm 1 nënstacion dhe dy linja transmetimi nga gjithsej 102 sulme ndaj objekteve të energjisë elektrike, duke zhvlerësuar narrativën e dezinformatave ruse se “NATO po bënte të njëjtën gjë” në vitin 1999. Gjithashtu, kjo narrativë injoron pjesën më të rëndësishme të asaj që po ndodh tani: Edhe nëse NATO po e bënte këtë në Serbi dhe Irak më shumë se njëzet apo tridhjetë vjet më parë, kjo nuk i jep Rusisë të drejtën të përdorë arsenalin e saj ushtarak në mënyrë kaq brutale kundër objektivave civile në Ukrainë dhe në të njëjtën kohë të pretendojnë se është një procedurë legjitime për të arritur paqen më shpejt, siç interpretohet nga vetë Putini.

Manipulimi i të burgosurve rusë

Rusia është përpjekur të dezinformojë me një narrativë se të burgosurit e huaj janë me dëshirë në anën e saj për të marrë pjesë në agresionin kundër Ukrainës, me qëllimin përfundimtar për të kundërshtuar informacionin negativ për veprime të tilla të saj, dhe nga ana tjetër për të përforcuar narrativën se ajo po bën një luftë të drejtë.

Bëhet fjalë për një student të burgosur më parë nga Zambia, Lemehani Nathan Nyirenda, i cili u lirua nga burgu, vdiq në frontet e Ukrainës diku në nëntor dhe informacioni erdhi nga Zambia, e cila kërkoi sqarime nga Rusia. Kësaj Rusia iu përgjigj përmes njeriut të parë të grupit privat të betejës “Wagner”, Yevgeny Prigozhin, i cili pretendon se e njeh njeriun se ai ishte një hero që depërtoi për herë të parë në front më 22 shtator.

Kjo aferë e pakëndshme për Rusinë vjen pas një ndryshimi të Ligjit dhe një Dekret të Vladimir Putinit që lejoi amnistinë e të burgosurve në burgjet ruse nëse ata dolën vullnetarë për të marrë pjesë në luftë. Më shumë për këtë rast mund të lexoni këtu dhe këtu. Por për ta bërë më të suksesshëm narrativën e dezinformatave ruse, në të njëjtën kohë u shfaq një personazh me origjinë të dyshimtë, duke paralajmëruar se “bandat e Kadyrov dhe bandat e Wagnerit” janë një rrezik real për Rusinë, për faktin që njësisë “Wagner” i bashkohen edhe të burgosurit. Më shumë rreth kësaj mund të lexoni këtu dhe këtu.

Në një stil të ngjashëm, por këtë herë diku nga mesi i dhjetorit, Rusia përhap një narrativë dezinformuese se edhe Kievi po mobilizon dhe përdor studentet ukrainase për të kundërshtuar rusët. Gazetarët e agjencisë kombëtare të Ukrainës UKRINFORM mohojnë dezinformatat për të cilat janë përdorur kanalet ruse Telegram. Më shumë rreth këtij dezinformimi, i cili është raportuar edhe në RMV, mund të lexoni këtu dhe këtu.

Numri i të vdekurve është një element i dezinformimit

Ukraina zyrtare njoftoi numrin e ushtarëve ukrainas të vdekur që nga fillimi i shkurtit 2022, kur filloi agresioni rus dhe ky numër, sipas të dhënave të Kievit, është nga 10 deri në 13 mijë. Ky informacion krijon një narrativë dezinformimi nga pala ruse, aq më tepër që më parë një gjeneral aktiv amerikan bëri një vlerësim të rreth 100 mijë të vdekurve nga pala ukrainase dhe kryetarja e KE, Ursula von der Leyen, njoftoi e të njëjtën gjë, e pastaj atë pjesë të saj një fjalim në PE u hoq nga shërbimet e shtypit të KE-së, e cila mund të shihet edhe këtu.

Më pas, KE sqaroi se ajo pjesë e fjalimit ishte hequr sepse i referohej edhe të vdekurve edhe të lënduarve.

Politikanët vendas u morën me kërcënimet me bomba dhe retorikën anti-NATO

Temat kryesore në hapësirën mediatike, të cilat si tema janë të ndjeshme ndaj dezinformimit sipas definicionit ose që shpesh janë dezinformata, lidheshin me emailet anonime të kërcënimit me bombë dhe retorikën anti-NATO nga lideri i një partie politike.

Kërcënimet me e-mail të regjistruara për herë të parë në fund të muajit tetor, me dinamikë të moderuar, u regjistruan edhe në muajin nëntor, por veçanërisht u intensifikuan në dhjetor. Ndonëse autoritetet pretendonin se po bënin gjithçka për të gjetur autorët, me përjashtim të dy rasteve të veçanta, një në Kavadar dhe një në Dellçevë, të cilat kishin të bënin me dërguesit vendas të kërcënimeve, autorët kryesorë anonimë që dërgojnë kërcënime të përditshme në shkolla gjatë ditëve të javës., qendrat tregtare, institucionet qeveritare dhe aeroporti në Shkup, nuk u zbuluan.

E gjithë kjo krijon hapësirë ​​për retorika shumë të shpeshta nga disa parti politike në opozitë, por mbi të gjitha nga ajo kryesore, VMRO-DPMNE, për paaftësinë e plotë të qeverisë dhe kërkesën për dorëheqje, para së gjithash nga kreu i Ministria e Punëve të Brendshme, Oliver Spasovski. Ndonëse duken si mesazhe legjitime politike drejtuar qytetarëve në ndërtimin e një narrative të paaftësisë së kundërshtarëve politikë, me përsëritjen e përditshme të retorikave të tilla në të cilat kishte edhe gjysmë të vërteta apo të pavërteta, të tipit që vetëm në vendin tonë autorët nuk mund të zbulohej, në fakt krijohet një atmosferë e cila ju përgjigjet dërguesit e kërcënimeve anonime për të cilat nuk ka dyshim për të gjithë, se qëllimi është përhapja e disfatizmit, frikës dhe panikut, përveç skanimit të funksionimit të sistemit kur është nën kërcënim. Këtu janë disa shembuj nga dhjetori, kur kërcënime të tilla zyrtarisht filluan të trajtohen si pjesë e një lufte hibride.

Për Kovaçevskin – luftë hibride, për VMRO-DPMNE-në, ndoshta është, por…

Kryeministri Dimitar Kovaçevski konfirmoi për herë të parë se ishte një luftë hibride më 13.12.2022, duke shtuar se “është pothuajse absolutisht e pamundur të zbulohet se nga vijnë paralajmërimet”. Në të njëjtën ditë, njëri nga analistët e sigurisë e drejtoi gishtin nga Rusia (Ismet Ramadani në të njëjtin tekst), dhe një analisti dhe profesori tjetër i sigurisë, i cili beson se nuk mund ta përjashtojë një pretendim të tillë, beson se “subjektet e caktuara politike, pavarësisht nëse janë nga Maqedonia apo nga vendet fqinje, përdorin metoda të tilla moderne të mjeteve hibride të destabilizimit për të arritur qëllimet politike” (Stefan Buxhakovski,njësoj edhe në tekstin e Radios Evropa e Lirë).

Një ditë më parë më 12 dhe po atë ditë më 13.12.2022, VMRO-DPMNE vazhdoi me narrativën se  pushteti është e paaftë të sigurojë qetësinë dhe sigurinë e qytetarëve. Në të njëjtën ditë, më 13 dhjetor, për herë të dytë, kjo parti flet për “kaos dhe panik” dhe për këtë fajtor është Spasovski, i cili duhet të japë dorëheqje menjëherë.

Më 16 dhjetor përsërisin narrativën për paaftësinë e qeverisë për bombat, por tani me theksin se vonë po koordinohen dhe kërkojnë ndihmë dhe më 17 dhjetor po njësoj, por për herë të parë me  nga VMRO DPMNE pranuan se kërcënimet me bombë “mund të jenë sulme hibride”. Një retorikë e tillë nga kjo parti vazhdoi edhe më 20 dhjetor, një ditë pasi Qeveria njoftoi se pas mbledhjes së Këshillit për Koordinimin e Shërbimeve të Sigurisë, është formuar një ekip operativ për trajtimin e kërcënimeve hibride. Dhe në të njëjtën ditë kur mbërriti informacioni se Bosnja dhe Hercegovina u bë objektivi i fundit i kërcënimeve anonime me bomba në rajonin e Ballkanit.

Heshtje për shpjegimet e ekspertëve

Karakteristikë e narrativave të tilla nga partia politike opozitare është se asnjë herë në asnjë njoftim apo reagim të tyre nuk i referohen pretendimeve të vazhdueshme të ekspertëve informatikë se kërcënime të tilla janë vërtet shumë të vështira për t’u ekspozuar për shkak të natyrës së funksionimit të internetit. Këtë në mënyrë shumë të thjeshtë e ka përshkruar profesori i informatikës dhe kryetar i Odës së TIK-ut, profesor Dr. Orce Simov, i ftuar në një emision debatues në TV 24 më 15.12.2022. ( minuta e 13 në video). Nuk ka të dhëna për pretendimet e profesorëve ekspertë të sigurisë si profesori Dr. Metodi Haxhi Janev, i cili në një tekst autori shpjegon në mënyrë të detajuar pse në përgjithësi, por edhe në vendin tonë, autoritetet e kanë të vështirë të merren me kërcënuesit anonimë në luftën digjitale. Partia asnjëherë nuk ka komunikuar me opinionin se konsideron se kërcënimet janë rajonale dhe më të gjera, siç dëshmojnë lajmet dhe analizat se ky është një fenomen që ndodh në të gjithë Ballkanin, ku përfshinë Serbinë, Malin e Zi, Kosovën, Kroacinë dhe tashmë Bosnjen siç është është shkruar edhe më lart.

Për shkak të mospërmendjes së këtij elementi të fenomenit të kërcënimeve, tendencë kjo që vazhdon edhe në reagimet e VMRO-DPMNE-së, mund të vlerësohet se partia opozitare komunikon me qytetarët me gjysmë informacione (paaftësia e pushtetit dhe Ministria e Brendshme), e cila krijon hapësirë ​​për përhapjen e dezinformatave. Për këtë kontekst potencial të narrativës dezinformues dhe mënyrën se si përdoret në situata politike në jetën e përditshme, për shembull në punën e Kuvendit, më shumë në kundërspiunin e “Vërtetmatësit” të publikuar së fundmi.

“Populli pro-rus” i Apasievit

Lideri i “Levicës”, Dimitar Apasiev, në një emision në 24 Vesti Argument Plus ku ishte intervistuar, në një moment deklaroi se sulmet e qeverisë dhe LSDM-së ishin lojtarë rusë në RMV.

Të gjithë me qëllimin për t’i dëmtuar, por përkundrazi nuk e kuptojnë se “Levica” vetëm po artikulon atë që mendon populli. Në një situatë ku populli është pro-rus, “Levica” thotë kështu dhe ata bërtasin – hej, ju jeni pro-rus. Jo, populli është pro-rus, jo “Levica”. E kemi fjalën për këtë konflikt global properëndimor lidhur me konfliktin në Ukrainë dhe Rusinë si një nga fuqitë botërore.

Me këtë pretendim ai dërgoi dezinformata në opinion, duke vlerësuar se njerëzit në RMV, me gjasë duke iu referuar popullit maqedonas, janë rusofilë dhe se qeveria po ndjek politika të gabuara. Por mohimi më i mirë i këtij dezinformimi erdhi të nesërmen pasi Deutsche Welle publikoi sondazhin e Gallup International, i cili tregon qartë se shumica e të anketuarve në vend janë të orientuar drejt BE-së si partner ekonomik dhe SHBA-së si faktor sigurie, dhe në në të njëjtën kohë u publikua edhe sondazhi i IRI-së, në të cilin shifrat e mohojnë sërish këtë pretendim të Apasiev (më shumë në kundërspirin e “Vërtetmatësit”).

Por Apasiev që në fillim të bisedës, duke folur për një çështje tjetër deklaroi- kërcënime me bombë ka çdo ditë, ne ishim më të sigurt jashtë NATO-s sesa në NATO (minuta e 4-të e videos).

Dhe diku në mes të intervistës, Apasiev “rrëshqiti” një tjetër dezinformatë se

Tani diku ka dalë një analizë gjermane që thotë se me këtë ritëm ne mund të bëhemi anëtarë të BE-së diku në 2100, që do të thotë se duhet të pajtohemi me këtë fakt, të kërkojmë zgjidhjen tonë sepse bota po bëhet multipolare.

Ky është dezinformim klasik, sepse nuk bëhet fjalë për ndonjë analizë, por për një cicërim(tuit) – qëndrimi të gazetarit gjerman Michael Martins, i cili në dhjetor postoi një pretendim të tillë të pambështetur për herë të dytë.

Një tjetër dezinformatë jo klasike, por supozim, me narrativë se jemi në anën e gabuar, është deklarata e Stevçe Jakimovskit, kryetar i Komunës së Karposhit, i cili në një intervistë për të përjavshmen Fokus tha:

Zoti na ruajt që të ketë një luftë të tretë botërore, asgjë nuk do të ketë rëndësi, do të jetë – menaxhoni si e dini. Nëse konflikti në Ukrainë përshkallëzohet, anëtarësimi në NATO nuk ndryshon shumë për ne, por na vë në rrezik për t’u goditur me raketa nga ata në anën e kundërt.

Në muajin dhjetor, meqë ra fjala, trendi i dezinformatave, që shpesh e kanë origjinën nga jashtë dhe që kanë të bëjnë me gjoja dëmshmërinë e vaksinave, pasojat e Covid-it dhe pandeminë, nuk ka ndryshuar, gjë që shihet shumë mirë nëse shikoni në rubrikën e Vërtetmatësit “Kontrolli i fakteve”.

Të gjitha komentet dhe vërejtjet në lidhje me këtë dhe artikujt e tjerë të Vërtetmatës-it, kërkesat për korrigjime dhe sqarime, si dhe sugjerimet për verifikimin e deklaratave të politikanëve dhe premtimeve të partive politike, mund t’i dorëzoni përmes këtij formulari