Komentet në faqet mediatike më të vizituara në Serbi tregojnë depërtimin e narrativave pro-ruse në opinionin publik serb. Për shembull, lajmet e luftës në Ukrainë në një nga portalet e internetit Blic në mars 2022, jo vetëm që riprodhuan disa rrëfime që përkonin me interpretimin rus të ngjarjeve, por raporti i komenteve të vlerësuara pozitivisht dhe negativisht ishte fuqimisht në favor të atyre që mbështetën Rusinë, shkruan Global Voices.
Fuqia e komenteve në portalet serbe të lajmeve
Ndërkohë që mediat në shumë vende të Ballkanit kanë hequr veçoritë e komenteve në faqet e tyre, duke lejuar komentet e përdoruesve vetëm në faqet e mediave sociale, shumica e mediave me ndikim në Serbi mbajnë seksione të komenteve poshtë çdo artikulli. Brenda sferës mediatike serbe, këto tipare perceptohen si mjete të fuqishme për të shprehur dhe formuar opinionin publik. Ato përdoren gjerësisht nga lexuesit e rregullt dhe gjithashtu nga rrjetet e trolleve të partive politike.
Blic është portali informativ më i lexuar në Serbi, por, ndryshe nga shumica e mediave të tjera serbe, ai nuk është pro-rus. Prandaj, komentet në këtë portal kanë një rëndësi më të madhe, sepse kundërshtojnë përmbajtjen dhe politikën editoriale të kësaj media. Tendenca të ngjashme janë të dukshme në Kurir, një tjetër media shumë e lexuar në Serbi, e cila gjithashtu nuk mund të përshkruhet si fort pro-ruse.
Pothuajse çdo lajm nga faqet e internetit të Kurir dhe Blic nga fillimi i luftës mund të merret si shembull i marrëdhënies ndërmjet reagimeve pozitive dhe negative në favor të Rusisë. Për shembull, një koment në Kurir nga 26 marsi, ndër të tjera, pretendonte: “Turpi i Putinit dhe ushtrisë ruse vazhdon!” duke shtuar gjithashtu “Bravo për Ukrainën dhe Zelenskyy!” Ky koment mori deri në 338 “minuse” dhe vetëm 88 “plus”, të cilat janë ekuivalente me pëlqime negative dhe pozitive. Nga ana tjetër, përgjigja ndaj këtij komenti, i cili përmbante vetëm foto të flamujve serb dhe rus, kishte 191 “pluse” dhe 43 “minuse”.
“Nazistët ukrainas dhe tortura e popullatës ruse”
Një nga narrativat më të pranishme në këto komente është përshkrimi i Ukrainës dhe udhëheqjes ukrainase si naziste. Duke shpallur fillimin e operacionit në Ukrainë në fund të shkurtit, presidenti rus Vladimir Putin përmendi “denazifikimin e Ukrainës” si një nga qëllimet e tij. Një nga komentet në lajmet nga faqja e internetit Blic në lidhje me fjalimin e presidentit ukrainas Volodymyr Zelenskyy më 19 mars e përshkruan atë si “një hebre që erdhi në krye të Ukrainës Ortodokse për të nxitur interesat e pakicës naziste katolike në Ukrainë për përfitimet e industrisë ushtarake perëndimore”. Komenti kishte 141 “pluse” dhe vetëm 18 “minuse”.
Një tjetër koment i publikuar në Blic një ditë më vonë kujtoi se Zelenskyy kishte veshur një bluzë me një “kryq hekuri”, ndoshta duke aluduar në foton në të cilën një svastika ishte bërë me Photoshop në fanellën e ekipit kombëtar të futbollit të Ukrainës me emrin e tij.
Një koment tjetër në lajmet e Blic nga 26 marsi thoshte se “slogani Lavdi Ukrainës është i njëjtë me “Për shtëpinë – gati!” [Përshëndetje Ustashe kroate, një ekuivalente me përshëndetjen naziste gjermane “Sieg heil”] dhe se është përdorur nga njësitë naziste ukrainase gjatë Luftës së Dytë Botërore. Edhe pse slogani u përdor në fakt nga njësitë e Stepan Bandera që bashkëpunuan me Gjermaninë naziste në Luftën e Dytë Botërore, ai u krijua në fakt në fund të shekullit të 19-të dhe besohet të jetë i lidhur në revolucionin ukrainas të vitit 1917.
Një koment me mbi 200 “pluse” në lajmet nga Blic më 27 mars për hyrjen në muajin e dytë të luftës thoshte: “Civilët ukrainas janë një mburojë për nazistët ukrainas, nëse nazistët i linin të largoheshin, të gjithë do të largoheshin nga qytetet. Por ata nuk i lënë të ikin edhe pse kjo është e ndaluar me konventa dhe Perëndimi hesht për këtë dhe nuk i dënon por i mbështet nazistët, ata (Perëndimi) i krijuan ata”.
Dhe në lajmin se “Mariupol u rrafshua” më 29 mars, në koment shkruhej: “Rusët thanë se do të shkelnin nazistët dhe ata shkelën nazistët … Çfarë nuk kuptoni?”
Roli i Batalionit Azov, i cili u përfshi në njësitë e ushtrisë së rregullt ukrainase pas fillimit të luftës në rajonin e Donbasit në vitin 2014, u përmend në disa vende. I nisur si një formacion vullnetar, ky batalion ka neonazistë në radhët e tij. Në vitin 2019, disa kongresmenë amerikanë madje u përpoqën ta shpallin këtë njësi organizatë terroriste, por pa sukses.
Megjithatë, Batalioni Azov, sipas Washington Post, ka rreth 10,000 ushtarë dhe shumë prej tyre janë bashkuar së fundmi, pas fillimit të luftës. Batalioni Azov gjithashtu nuk është ai që ishte në 2014. Që kur u bë pjesë e Gardës Kombëtare të Ukrainës në fund të atij viti, atyre “ju desh të spastronin shumë nga elementët ekstremistë,” thotë Mollie Saltskog, një analiste e lartë e inteligjencës në Soufan Group. “Kishte shumë më tepër kontroll mbi atë se kush është i lidhur me batalionet.”
Sipas vlerësimeve të Kongresit Amerikan, vetë ushtria e Ukrainës ka nga 140,000 deri në 150,000 ushtarë. Prandaj, fokusi ekskluzivisht në Batalionin Azov dhe një pjesë të anëtarëve të tij neonazistë shërben kryesisht për të diskredituar të gjithë ushtrinë e Ukrainës dhe qytetarët e saj.
Komenti i parë për këtë lajm ishte “Ju keni vrarë 14,000 persona në Donbas që nga viti 2008″ dhe disa të tjerë ndoqën të njëjtën temë. “Nëse do të kishte 14,000 të vdekur, do të kishte 100,000 të plagosur, që praktikisht do të nënkuptonte se rusët po pushtojnë territorin me vetëm 30,000 ushtarë të mbetur të përfshirë në operacion. Megjithatë, ky narkomani [duke iu referuar Zelenskyy] kishte nevojë për një shifër, por shifra prej 14,000 është numri i të vrarëve në DNR dhe LNR në shtatë vitet e fundit të torturimit të këtyre territoreve”, thuhet në një nga komentet e këtij lajmi me 107 “pluse” dhe 16 “minuse”.
Sipas raportit të Komisionerit të Kombeve të Bashkuara për të Drejtat e Njeriut, gjatë konfliktit në Ukrainë janë vrarë 3,409 civilë, nga të cilët 3,038 në dy vitet e para, 2014 dhe 2015, kur konflikti ishte më intensiv, ndërsa nga viti 2016 deri në vitin 2021, 371 njerëz vdiqën, dhe çdo vit gjithnjë e më pak. Në vitin 2021, 18 civilë u vranë.
“Përgjegjësia e NATO-s për luftën në Ukrainë”
Një tjetër tregim i përhapur është se përgjegjësia kryesore për luftën i takon aleancës së NATO-s dhe se ajo është, në fakt, “në luftë me Rusinë përmes Ukrainës”. Ky është një interpretim i situatës që ka mbetur në tabloidet pro-qeveritare në Serbi edhe kur ata pushuan së mbështeturi hapur Rusinë në fillim të marsit, dhe përdoret gjithashtu nga partitë politike pro-ruse në vend.
Një koment në lidhje me dërgimin e armëve nga Britania e Madhe në Ukrainë në faqen e internetit të Blic më 31 mars thotë: “Sigurisht, ata do të dërgojnë armë sepse NATO po lufton përmes ukrainasve; ata nuk kujdesen për njerëzit” (187 “plus” dhe 23 “minuse”).
Në portalin Kurir më 25 mars, një koment me mbi 350 “pluse” theksonte se qëllimi i luftës ishte “tërheqja e shtetit të thellë në kufijtë e NATO-s që u krijua kur u shemb Muri i Berlinit”. Dhe nëse kjo nuk ndodh, “Rusia do t’i përmbushë kërkesat e saj vetë, që do të thotë se të gjitha vendet e Traktatit të Varshavës që u bashkuan me NATO-n do të duhet të largohen nga ajo me forcë ose dëshirë.”
Një ditë më vonë, Kurir publikoi një artikull me titull “Rusia do të lëshojë armë bërthamore sipas këtyre 4 skenarëve! Dmitry Medvedev: Kemi të drejtë të mbrohemi! VIDEO”. Një koment pretendonte se qëllimi i Amerikës ishte të detyronte Rusinë të sulmonte Poloninë në mënyrë që të fillonte një luftë në bazë të marrëveshjes së NATO-s për sigurinë kolektive.
Shihet shpesh paraleli me bombardimet e NATO-s ndaj Serbisë dhe pretendimet e diskutueshme për efektet e uraniumit të varfëruar u rishfaqën. Në lajmin për dërgimin e armëve britanike në Ukrainë, u komentua për hipokrizinë e NATO-s dhe se sot në Serbi ka një “pandemi kanceri” për shkak të bombardimeve me municion me uraniumi të varfëruar.
Më 24 mars, në përvjetorin e fillimit të bombardimeve të NATO-s, Blic botoi një artikull në lidhje me përdorimin e vazhdueshëm të këtij shembulli nga Rusia si justifikim për sulmin e saj ndaj Ukrainës. Dallimi, thuhet në komentin me mbi 200 “pluse”, është se “rusët janë të rrezikuar nga bazat e NATO-s në Ukrainë dhe nga ngacmimet e popullit të saj, ndërsa amerikanët dhe NATO-ja në 1999 nuk u rrezikuan në asnjë mënyrë nga Serbia, por megjithatë ata na sulmuan. Ne po mbroheshim kundër UÇK-së”.
Disa analistë e shohin zgjerimin e NATO-s në Evropën Lindore si një nga shkaqet kryesore të konfliktit aktual, ndërsa të tjerë theksojnë se ish-anëtarët e Paktit të Varshavës u bashkuan me vullnetin e tyre të lirë, me mbështetje të fortë nga qytetarët dhe se marrëveshja për mospranimin e atyre shteteve ndërmjet Rusisë dhe NATO-s nuk u finalizua kurrë zyrtarisht. NATO nuk kishte baza në Ukrainë dhe anëtarësimi i Ukrainës nuk ishte në axhendën e NATO-s në kohën e sulmit rus. Qeveria ukrainase, ndërkohë, ka thënë se është e pranueshme që ata të mos bëhen anëtare të NATO-s.
Nga ana tjetër, pretendimi i municionit me uranium të varfëruar ka qenë pjesë e përhershme e narrativës më të gjerë të marrëdhënieve NATO-Serbi për shumë vite. Ekspertët vendas theksojnë se bombardimet e NATO-s dhe rritja e numrit të të sëmurëve nga kanceri në Serbi nuk mund të kenë lidhje të qartë. Përcaktimi i pasojave të bombardimeve të NATO-s në rritjen e sëmundjeve malinje i është lënë Komisionit të krijuar me Vendimin e Asamblesë Kombëtare në vitin 2018. Komisioni ende nuk i ka paraqitur rezultatet përfundimtare.
“Shkatërrimi ekonomik i Perëndimit”
Një nga narrativat, që mund të interpretohet si e dobishme për autoritetet në Serbi, është se Perëndimi— kryesisht vendet më të zhvilluara të BE-së — kërcënohet me shkatërrim ekonomik për shkak të sanksioneve kundër Rusisë.
Kjo është e dukshme në titujt e fundit të tabloideve pro-qeveritare, ndërsa portali serb Republika, vë alarmin:
RRITEN ME 50% ÇMIMET E USHQIMIT: Njoftohet një goditje e re inflacioniste, ekonomia është në gjunjë dhe më e keqja nuk ka ardhur ende.
“KOLAPS!? Analistët paralajmërojnë: Ekonomia gjermane po shkon në recesion!”
“GJERMANËT NË PANIK: Po heqin patatet e skuqura nga menyja për shkak të mungesës së vajit të misrit”.
Tituj të ngjashëm u publikuan edhe nga portali Informer:
“GJERMANIA NË PANIK, KËRKON ULJE TË PËRDORIMIT TË GAZIT! Situata në Serbi është shumë më e mirë, Vuçiç nuk e ka kërkuar këtë, SEPSE REZERVAT JANË PLOT!
“GJERMANIA PO REVOLTOHET PËR SHKAK TË KRIZËS! RESTORANTET HEQIN PATATET E SKUQURA NGA MENYJA! S’ka vaj, është shumë i shtrenjtë!”
Një koment në Blic më 30 mars:
“Pas Luftës së Dytë Botërore, AMERIKA krijoi 20 luftëra për të mbijetuar, sepse pa to do të dukej si një shtet afrikan i pazhvilluar, pasi duke provokuar luftëra vetëm ndihmon industrinë e saj dhe shkatërron industrinë EVROPIANE.”
Një koment tjetër pak ditë më parë thoshte se “në planin afatgjatë, Rusia do të rimëkëmbet me ndihmën e Kinës, por Perëndimi jo … të paktën jo kaq shpejt. Qëllimi është të barazojmë forcat në mënyrë që të kemi një botë bipolare sërish.”
Komente të ngjashme u gjetën në faqen e Kurir dhe një prej tyre, i publikuar më 30 mars, analizoi situatën në detaje.
“Nëse Gjermania nuk blen gaz në rubla, industria e saj do të ndalet PLOTËSISHT deri në qershor – kjo është analiza e absolutisht të gjithë ekonomistëve botërorë! Priten miliona pushime nga puna në Gjermani. Tani do të shohim se sa dhe në çfarë mase ky bllokim i industrisë dhe papunësia masive do të ndikojë në shtetin gjerman – Gjermania pretendon se do ta shuajë zjarrin me rezerva valutore dhe nga buxheti – praktikisht do ta dërgojë të gjithë Gjermaninë me leje të paguar me shpresën se lufta do të përfundojë deri në dimër – dhe SIGURISHT nuk do të përfundojë në pesë vitet e ardhshme! :). Në planin afatgjatë, politika e shuarjes së zjarrit social do të zvogëlojë vlerën e euros në 0 … hiqni eurot tuaja menjëherë, nëse ata refuzojnë të paguajnë në rubla! “
Sipas parashikimeve të OECD të publikuara në mes të marsit, rritja ekonomike botërore këtë vit mund të jetë më shumë se 1 pikë përqindje më e ulët se sa ishte parashikuar para konfliktit, ndërsa inflacioni, i cili ishte i lartë në fillim të vitit, mund të jetë edhe më i lartë nëse lufta nuk do të kishte shpërthyer, me të paktën 2.5 pikë përqindje shtesë për çdo vend.
OECD vëren gjithashtu një rritje dramatike të çmimeve të naftës dhe gazit, që sjell rrezikun e rritjes së varfërisë dhe ndërprerjen e prodhimit të mallrave dhe shërbimeve në mbarë botën. Qeveritë këshillohen t’i kushtojnë vëmendje familjeve me të ardhura të ulëta, si dhe të rrisin importet e gazit të lëngshëm dhe të maksimizojnë përdorimin e burimeve të tilla si energjia bio dhe bërthamore.
Ndërkohë që vështirësitë ekonomike parashikohen si për Bashkimin Evropian ashtu edhe për të gjithë Perëndimin, pretendimet për kolapsin e plotë të ekonomisë dhe industrisë sigurisht që mund të llogariten ndër narrativat në favor të Rusisë, veçanërisht teksa pasojat ekonomike të luftës për Federatën Ruse zhvendosen në sfond.
Ky artikull u publikua fillimisht nga Qendra e Çështjeve Ndërkombëtare dhe të Sigurisë (ISAC), pjesë e nismës rajonale Qendra e Anti-Dezinformimit të Ballkanit Perëndimor. Një version i redaktuar ribotohet nga Global Voices me leje.
